| autor: Joanna Skornowicz | Przeczytasz w 9 minut ZwiÄksz rozmiar tekstu Zanieczyszczone powietrze to prawdziwa plaga naszych czasĂłw. Lekarze sÄ zgodni, Ĺźe smog negatywnie wpĹywa na nasze zdrowie. Na jego dziaĹanie naraĹźeni sÄ nie tylko mieszkaĹcy duĹźych miast, ĹźyjÄ cy wĹrĂłd wszechobecnych korkĂłw. ĹšrĂłdĹem smogu sÄ takĹźe domowe piece grzewcze starszych generacji, ktĂłre na wsiach i w maĹych miasteczkach wystÄpujÄ nadal bardzo czÄsto. Co to jest smog i jak chroniÄ przed nim siebie i rodzinÄ? PoniĹźej odpowiadamy na najwaĹźniejsze pytania. Spis treĹci Co to jest smog? Jak powstaje? Dlaczego smog pojawia siÄ w okresie jesienno-zimowym? Konsekwencje spalania nieodpowiednich tworzyw PyĹ PM10 i PM2,5 â co musisz o nich wiedzieÄ? Jak wyglÄ da Polska na tle innych krajĂłw? Jak sprawdziÄ jakoĹÄ powietrza? Aplikacje System powiadomieĹ smsowych Ograniczanie smogu w Polsce â zakazy i kontrole Walka ze smogiem â najskuteczniejsze sposoby Co to jest smog? Jak powstaje? Za powstawanie smogu w najwiÄkszym stopniu odpowiada tak zwana niska emisja. MĂłwimy tu gĹĂłwnie o zanieczyszczeniach wydobywajÄ cych siÄ z piecĂłw w domach oraz spalinach emitowanych przez pojazdy. Dlaczego smog pojawia siÄ w okresie jesienno-zimowym? Przy korzystnych warunkach atmosferycznych (wystÄpujÄ cych gĹĂłwnie na wiosnÄ i w lecie) dym unosi siÄ w kierunku gĂłrnych warstw atmosfery. Dzieje siÄ tak, gdyĹź jest on cieplejszy od otaczajÄ cego go powietrza. W trakcie wznoszenia jego temperatura spada, ale rĂłwnoczeĹnie wraz ze zwiÄkszaniem siÄ wysokoĹci spada teĹź temperatura otaczajÄ cego go powietrza. To powoduje, Ĺźe nadal moĹźe siÄ wznosiÄ. W miesiÄ cach jesienno-zimowych sytuacja jest odwrotna. Wraz z wysokoĹciÄ , powietrze jest coraz cieplejsze â jest to tak zwana inwersja temperatury. W takich warunkach wznoszenie siÄ dymu jest utrudnione i zaczyna on zalegaÄ bliĹźej powierzchni. JeĹli dodamy do tego brak wiatru, wysokÄ wilgotnoĹÄ i niekorzystne ciĹnienie, to otrzymujemy przepis na ĹmierdzÄ ce i zanieczyszczone powietrze â czyli smog. Konsekwencje spalania nieodpowiednich tworzyw Smog nie byĹby tak dotkliwy, gdyby w domach stosowane byĹy piece speĹniajÄ ce odpowiednie standardy emisyjne, a po drogach jeĹşdziĹyby samochody wyposaĹźone w odpowiednie filtry i spalajÄ ce niewielkÄ iloĹÄ paliwa. W rzeczywistoĹci mnĂłstwo domĂłw ogrzewanych jest nadal sĹabej jakoĹci paliwami. Dominuje wÄgiel, ktĂłry czÄsto ma postaÄ miaĹu lub muĹu. Wiele osĂłb wrzuca do piecĂłw wszystko co popadnie â tworzywa sztuczne, lakierowane drewno, czy po prostu Ĺmieci. Efektem spalania takich mieszanek sÄ przede wszystkim: pyĹy zawieszone (PM2,5; PM10)â pyĹy o bardzo niskiej frakcji zawierajÄ ce substancje toksyczne szkodliwe dla zdrowia tlenki azotu (NO)â gĹĂłwnie dwutlenek azotu bÄdÄ cy jednÄ z przyczyn powstawania dziury ozonowej. dwutlenek siarki (SO2) â odpowiedzialny za szereg chorĂłb i dolegliwoĹci. Szkodliwy takĹźe dla gleby (odpowiada za powstawanie kwaĹnych deszczy). wielopierĹcieniowe wÄglowodory aromatyczne â niewielkie czÄ steczki bardzo niebezpieczne dla czĹowieka â majÄ dziaĹanie rakotwĂłrcze, sÄ teĹź szkodliwe dla ukĹadu oddechowego. metale ciÄĹźkie â nie wymagajÄ komentarza â nazwy takie jak oĹĂłw, rtÄÄ, kadm, czy chrom mĂłwiÄ same za siebie. PyĹ PM10 i PM2,5 â co musisz o nich wiedzieÄ? Ĺwiatowa Organizacja Zdrowia zaliczyĹa smog do zjawisk kancerogennych. SzczegĂłlnie niebezpiecznym zjawiskiem wiÄ ĹźÄ cym siÄ ze smogiem jest drobny pyĹ zawieszony zwany PM10 lub PM2,5. Jest to mieszanina substancji toksycznych, w skĹad ktĂłrej wchodzÄ dioksyny, furany i wielopierĹcieniowe wÄglowodory aromatyczne. PyĹ PM10 PyĹ PM10 to kancerogenne czÄ stki o Ĺrednicy mniejszej niĹź 10 mikrometrĂłw. Bez problemu dostajÄ siÄ do gĂłrnych drĂłg oddechowych i pĹuc. Ich poziomy zostaĹy okreĹlone nastÄpujÄ co: 50 Âľg/m3 â poziom dopuszczalny 200 Âľg/m3 â poziom informowania 300 Âľg/m3 â poziom alarmowy PyĹ PM2,5 PyĹ PM2,5 to czÄ steczki o jeszcze mniejszych rozmiarach. PrzenikajÄ do krwi i mogÄ wywoĹywaÄ wiele niebezpiecznych chorĂłb. Poziom dopuszczalny dla stÄĹźenia Ĺredniorocznego to 25 Âľg/m3. Zanieczyszczenie powietrza powyĹźej tego poziomu powinno budziÄ niepokĂłj. Jak widaÄ, problem smogu jest powaĹźny i dotyczy wiÄkszoĹci PolakĂłw. Niestety mimo podejmowanych dziaĹaĹ nie zniknie on z roku na rok. Nie jesteĹmy jednak caĹkiem bezbronni. SprawdĹşmy, jakie dziaĹania sÄ podejmowane na szczeblu rzÄ dowym i jak kaĹźdy z nas moĹźe siÄ chroniÄ. Jak wyglÄ da Polska na tle innych krajĂłw? O ogĂłlnopolskich dziaĹaniach na rzecz ograniczenia zjawiska smogu mĂłwi siÄ sporo. Niestety w praktyce trudno dostrzec ich wymierne efekty. SzczegĂłlnie porĂłwnujÄ c osiÄ gniÄcia naszego kraju z innymi paĹstwami Europy i Ĺwiata. Dobrym miernikiem takiej efektywnoĹci jest opublikowany w zeszĹym roku Indeks EfektywnoĹci DziaĹaĹ na Rzecz Ĺrodowiska stworzony przez naukowcĂłw z uniwersytetĂłw Yale i Columbia. PorĂłwnali oni 180 paĹstw pod kÄ tem 24 róşnych wskaĹşnikĂłw. Pod kÄ tem ochrony jakoĹci powietrza najlepiej wypadĹa Szwajcaria. Zaraz za niÄ znalazĹy siÄ Francja, Dania, Malta i Szwecja. To wĹaĹnie w tych paĹstwach sprawnie wprowadzono dziaĹania majÄ ce realny wpĹyw na ograniczenie smogu. Polska zajÄĹa niechlubne 50 miejsce. Oznacza to negatywnÄ ocenÄ czystoĹci powietrza i polityki paĹstwa w tym obszarze. Na kolejnych miejscach znalazĹy siÄ Ukraina, Gruzja, Serbia, Macedonia i CzarnogĂłra. Na jednym z ostatnich miejsc w raporcie moĹźemy zobaczyÄ Indie. Jak sprawdziÄ jakoĹÄ powietrza? SkÄ d czerpaÄ informacje o stanie powietrza w naszej miejscowoĹci? PoniĹźej znajdziesz dwa najpopularniejsze ĹşrĂłdĹa aktualnych informacji o zanieczyszczeniu powierza: Aplikacja Airly Strona GĹĂłwnego Inspektoratu Ochrony Ĺrodowiska Na urzÄ dzeniach mobilnych warto wyprĂłbowaÄ kilka aplikacji informujÄ cych o czystoĹci powietrza. SÄ to przede wszystkim Smog Alert, Air Quality oraz Kanarek. Dla osĂłb czÄsto podróşujÄ cych po Ĺwiecie przeznaczona jest strona projektu World Air Quality Index. Jest to organizacja non-profit monitorujÄ ca ponad 88 krajĂłw za pomocÄ ponad 11 tysiÄcy stacji pomiarowych. Aplikacja Airly Jedno z najbardziej zaawansowanych narzÄdzi to aplikacja Airly. Jest to firma, ktĂłra wiele lat temu zostaĹa zaĹoĹźona przez grupÄ studentĂłw z krakowskiego AGH. Stworzyli czujnik, ktĂłry potrafi na bieĹźÄ co analizowaÄ jakoĹÄ powietrza pod kÄ tem nasycenia pyĹami zawieszonymi PM10 i PM2,5. Czujnik ten byĹ instalowany przez firmy i jednostki samorzÄ du terytorialnego na terenie caĹego kraju. W ten sposĂłb powstaĹa sieÄ monitoringu majÄ ca obecnie ponad 2600 czujnikĂłw w Polsce i na Ĺwiecie. Dane te moĹźemy sprawdziÄ on-line na mapie na stronie Airly. Znajdziemy tam rĂłwnieĹź prognozÄ na kolejne 24 godziny. JeĹli chcesz mieÄ dostÄp do informacji w kaĹźdej chwili, powinieneĹ ĹciÄ gnÄ Ä aplikacjÄ na urzÄ dzenia mobilne. ĹšrĂłdĹo: Airly (stan na Strona GĹĂłwnego Inspektoratu Ochrony Ĺrodowiska Bardzo dokĹadne dane, ale z mniejszej iloĹci lokalizacji moĹźesz teĹź uzyskaÄ na stronie GĹĂłwnego Inspektoratu Ochrony Ĺrodowiska. Prezentowany jest tam polski indeks jakoĹci powietrza. Informacje przedstawiane sÄ w czytelnej formie kolorĂłw â od zielonego (czyste powietrze) po czerwony (wysoki poziom zanieczyszczenia). ĹšrĂłdĹo: GIOĹ (stan na System powiadomieĹ smsowych O ile osoby Ĺwiadome zagroĹźenia i dobrze radzÄ ce sobie z nowoczesnymi technologiami bez kĹopotu znajdÄ informacje na temat stanu powietrza, o tyle duĹźa grupa PolakĂłw moĹźe jeszcze nie poradziÄ sobie z tym zadaniem. To dla nich wĹaĹnie stworzono system smsâowych powiadomieĹ. WedĹug dotychczasowych przepisĂłw powiadomienia alarmowe byĹy rozsyĹane, gdy na danym obszarze przekroczona byĹa Ĺredniodobowa wartoĹÄ 300 mikrogramĂłw PM10 na m3 (poziom informowania to 200 mikrogramĂłw). Od obecnego sezonu grzewczego normy te zostaĹy zaostrzone. Alarm bÄdzie ogĹoszony juĹź przy przekroczeniu Ĺredniodobowej wartoĹci 150 mikrogramĂłw na m3 dla pyĹu PM10. Wielu ekspertĂłw zwraca jednak uwagÄ, Ĺźe taka sytuacja nie zmusza rzÄ du i samorzÄ du do podejmowania konkretnych dziaĹaĹ. PĂłki co jest to tylko i wyĹÄ cznie ostrzeĹźenie dla mieszkaĹcĂłw. Ograniczanie smogu w Polsce â zakazy i kontrole W kilku regionach Polski walka ze smogiem jest najwyĹźszym priorytetem. Jakie kontrole i zakazy zostaĹy wprowadzone? PoniĹźej kilka przykĹadĂłw. Zakaz palenia w piecach paliwami staĹymi Na poczÄ tku wrzeĹnia w Krakowie wszedĹ caĹkowity zakaz palenia w piecach paliwami staĹymi. Zabronione zostaĹo uĹźywanie miÄdzy innymi wÄgla i drewna. JednoczeĹnie uruchomione zostaĹy wzmoĹźone kontrole straĹźy miejskiej, majÄ ce na celu wyegzekwowanie tego zakazu. Do tego celu wyznaczony zostaĹ zespóŠ30 odpowiednio przeszkolonych osĂłb. WrocĹawski Program Antysmogowy Z kolei w stolicy Dolnego ĹlÄ ska uruchomiony zostaĹ WrocĹawski Program Antysmogowy. Ma on za zadanie poprawiÄ jakoĹÄ powietrza w mieĹcie. Do roku 2028 na róşnego rodzaju dziaĹania w tym obszarze wydanych zostanie okoĹo 300mln zĹotych. Zadania nadzorowaÄ bÄdzie Zielony Departament, ktĂłry dziaĹa w strukturach miasta. Jednym z nich jest program wymiany piecĂłw wÄglowych KAWKA+. Przewiduje on pokrycie nawet 70% kosztĂłw takiej inwestycji (choÄ realia bywajÄ róşne). Kontrola za pomocÄ dronĂłw w Warszawie Z kolei Warszawa stawia na kontrolowanie domĂłw z powietrza. StoĹeczna straĹź miejsca za pomocÄ dronĂłw wyposaĹźonych w odpowiednie czujniki i oprogramowanie moĹźe sprawdziÄ skĹad dymu wydobywajÄ cego siÄ z dowolnego komina. Przeprowadzono juĹź kilkaset kontroli, ktĂłre ujawniĹy przypadki spalania Ĺmieci i tworzyw sztucznych. Chodniki antysmogowe Innym, nowoczesnym pomysĹem na walkÄ z zanieczyszczeniami sÄ specjalne chodniki antysmogowe. Beton, z ktĂłrego zrobione sÄ pĹyty, ma wĹaĹciwoĹci fotokatalityczne. Przy odpowiednim nasĹonecznieniu pochĹania on dwutlenek azotu i inne niebezpieczne zwiÄ zki. Nie jest to koncepcja rodem z filmĂłw science-fiction â pierwszy taki chodnik powstaĹ juĹź w Warszawie. Walka ze smogiem â najskuteczniejsze sposoby DziaĹania podejmowane na szczeblu rzÄ du i samorzÄ dĂłw sÄ waĹźne, ale smog w Polsce nie zniknie z roku na rok. KaĹźdy z nas moĹźe jednak zaczÄ Ä dziaĹaÄ juĹź dziĹ. PomoĹźe to zwiÄkszyÄ bezpieczeĹstwo nasze i naszych bliskich. Jak walczyÄ ze smogiem we wĹasnym domu? Oczyszczacze powietrza NawilĹźacze powietrza Odkurzacze ze skutecznymi filtrami Maski antysmogowe Unikanie aktywnoĹci fizycznej w plenerze Komunikacja publiczna RoĹliny w domu Oczyszczacze powietrza Jest to absolutna podstawa w domu kaĹźdej osoby, ktĂłra mieszka w rejonie o duĹźym natÄĹźeniu zanieczyszczeĹ i jest Ĺwiadoma zagroĹźeĹ zwiÄ zanych ze smogiem. Aby doceniÄ dziaĹanie tego urzÄ dzenia, wystarczy spojrzeÄ na stan jego filtra po dwĂłch tygodniach dziaĹania. Czarny nalot to zanieczyszczenia usuniÄte z powietrza w naszym pokoju. ZdjÄcie: Philips Czym jest oczyszczacz powietrza? Oczyszczacz powietrza to rodzaj wentylatora, ktĂłry z jednej strony pobiera powietrze z otoczenia, nastÄpnie oczyszcza je korzystajÄ c ze specjalnego systemu filtrĂłw, a na koĹcu wdmuchuje z powrotem do pomieszczenia. WydajnoĹÄ dopasowana do powierzchni pokoju WybierajÄ c oczyszczacz, zwrĂłÄmy uwagÄ na deklarowanÄ wydajnoĹÄ. Jest ona najczÄĹciej podawana w metrach kwadratowych. MoĹźemy wiÄc dopasowaÄ wydajnoĹÄ do powierzchni pokoju, w ktĂłrym oczyszczacz ma pracowaÄ. NajczÄĹciej oczyszczacze powietrza majÄ wydajnoĹÄ okoĹo 30 metrĂłw kwadratowych. DroĹźsze modele majÄ juĹź ten parametr opisany jako 50, a nawet 80 metrĂłw kwadratowych. Rodzaje filtrĂłw w oczyszczaczach Sercem oczyszczacza jest filtr klasy HEPA (High Efficiency Particulate Air). Jest on wykonany ze spiekanego szkĹa gwarantujÄ cego filtracjÄ czÄ steczek o wielkoĹci okoĹo 0,3Âľm. WedĹug dostÄpnych badaĹ zatrzymuje nawet 99,97% zanieczyszczeĹ tej wielkoĹci i wiÄkszych. CzÄsto uĹźywany jest teĹź filtr wÄglowy. DziÄki bardzo duĹźej iloĹci chĹonnych porĂłw doskonale wiÄ Ĺźe zanieczyszczenia gazowe oraz eliminuje przykre zapachy. PrzykĹadowe filtry w oczyszczaczach powietrza, kolejno: filtr wstÄpny, HEPA, wÄglowy. ZdjÄcie: TCL, NajczÄĹciej kupowane oczyszczacze powietrza NawilĹźacze powietrza DuĹźy wpĹyw na nasze zdrowie ma takĹźe wilgotnoĹÄ powietrza. O ile w miesiÄ cach letnich przewaĹźnie nie ma z tym problemu, o tyle w sezonie grzewczym powietrze w domu jest suche i moĹźe byÄ to nieprzyjemne. MoĹźemy temu zapobiegaÄ, kupujÄ c dobrej klasy nawilĹźacz. Do wyboru mamy nawilĹźacze parowe i ultradĹşwiÄkowe â róşniÄ siÄ mechanizmem wytwarzania pary. Najpopularniejsze nawilĹźacze powietrza Jaki nawilĹźacz powietrza wybraÄ? JeĹli chcemy, Ĺźeby urzÄ dzenie samodzielnie utrzymywaĹo zaprogramowany poziom wilgotnoĹci, to musi byÄ wyposaĹźone w higrostat. Z kolei gdy chcemy uĹźywaÄ go w sypialni, dobrze jest znaleĹşÄ sprzÄt z moĹźliwoĹciÄ uruchomienia trybu nocnego. Odkurzacze ze skutecznymi filtrami Dobrej klasy odkurzacz to takĹźe skuteczna bariera dla brudnego powietrza. NaleĹźy bowiem pamiÄtaÄ, Ĺźe zanieczyszczenia nie tylko unoszÄ siÄ dookoĹa nas, ale teĹź osiadajÄ na meblach i podĹodze. A stamtÄ d moĹźna je usunÄ Ä wĹaĹnie za pomocÄ odkurzacza. Dobry odkurzacz do walki ze smogiem musi mieÄ przede wszystkim odpowiedni filtr. Najlepiej HEPA H13 lub H14. Musi mieÄ teĹź szczelnÄ obudowÄ i mocny silnik, ktĂłry jest w stanie wygenerowaÄ duĹźÄ siĹÄ ssania. WaĹźne jest teĹź dodatkowe wyposaĹźenie. KlasycznÄ szczotkÄ usuniemy kurz z podĹogi, ale mniejsze ssawki okaĹźÄ siÄ pomocne w czyszczeniu mebli i zakÄ tkĂłw pod meblami. Maski antysmogowe Maski antysmogowe szybko zdobywajÄ popularnoĹÄ, choÄ daleko nam jeszcze do obrazkĂłw z japoĹskich miast. Ubierz jÄ , gdy poziom zanieczyszczenia w twojej okolicy jest alarmowy. Maski moĹźemy podzieliÄ na jednorazowe i wielorazowe. Maski jednorazowe â sÄ taĹsze, ale teĹź mniej skuteczne. MajÄ prostÄ budowÄ i wykonane sÄ z tkanin filtrujÄ cych. Maski wielorazowe â sÄ nieco bardziej skomplikowane. CzÄsto posiadajÄ zawĂłr umoĹźliwiajÄ cy regulacjÄ przepĹywu powietrza. MogÄ byÄ teĹź wyposaĹźone w filtr z wĹĂłkna wÄglowego. MaskÄ wielorazowÄ moĹźna uĹźywaÄ przez okoĹo trzy miesiÄ ce. Maseczki ochronne i antysmogowe Unikanie aktywnoĹci fizycznej w obecnoĹci smogu Powiedzenie, Ĺźe ruch to zdrowie nie odnosi siÄ niestety do aktywnoĹci fizycznej uprawianej w oparach smogu. Jak powszechnie wiadomo podczas wysiĹku nasz metabolizm znacznie przyĹpiesza. Oddychamy szybciej, nasza wentylacja wzrasta. WedĹug naukowcĂłw sportowcy wdychajÄ podczas aktywnoĹci nawet do 20 razy wiÄcej powietrza niĹź osoby pozostajÄ ce w spoczynku. W efekcie sportowcy dostarczajÄ do organizmu duĹźÄ iloĹÄ brudnego powietrza. Szkodliwe pyĹy mogÄ uszkadzaÄ ukĹad oddechowy i krÄ Ĺźenia. Zaczyna siÄ od kaszlu i uczucia suchoĹci w gardle. W dĹuĹźszej perspektywie moĹźe pojawiÄ siÄ astma lub zapalenie oskrzeli. ZwiÄkszone przyswajanie metali ciÄĹźkich i toksycznych zwiÄ zkĂłw organicznych bez wÄ tpienia negatywnie odbija siÄ na zdrowiu. Nie oznacza to, Ĺźe musimy caĹkowicie rezygnowaÄ ze sportu. Warto pomyĹleÄ o siĹowni, zajÄciach grupowych lub zainwestowaÄ w domowy sprzÄt do ÄwiczeĹ. Komunikacja publiczna Wszystkie odpowiedzialne osoby powinny wziÄ Ä na siebie dbaĹoĹÄ o jakoĹÄ powietrza w Polsce. Jednym z najprostszych sposobĂłw jest przynajmniej czÄĹciowe przestawienie siÄ na komunikacjÄ zbiorowÄ . Czy do innego miasta trzeba lecieÄ samolotem, czy moĹźe warto wsiÄ ĹÄ do pociÄ gu? W odwiedziny do znajomych jechaÄ autem, czy lepiej autobusem? Tak naprawdÄ codziennie dokonujemy wielu wyborĂłw, ktĂłre majÄ wpĹyw na jakoĹÄ powietrza, ktĂłrym oddychamy. Jednostkowe decyzje podejmowane przez tysiÄ ce osĂłb mogÄ pomĂłc zlikwidowaÄ smog w kaĹźdym mieĹcie. RoĹliny w domu JuĹź w szkole dzieci sÄ uczone, Ĺźe roĹliny pomagajÄ eliminowaÄ z powietrza dwutlenek wÄgla i tworzÄ naturalnÄ barierÄ dla zanieczyszczeĹ. Nic nie stoi na przeszkodzie, Ĺźeby siÄ nimi otoczyÄ w domu. JeĹli mamy ogrĂłd, posadĹşmy w nim wiÄcej drzew. JeĹli mieszkamy w centrum miasta, postawmy na parapecie roĹliny doniczkowe. Kilka paprotek, dracen, czy zielistek nie tylko sprawi, Ĺźe w mieszkaniu bÄdzie przyjemniej, ale teĹź w sposĂłb naturalny bÄdzie filtrowaÄ powietrze. MoĹźe CiÄ zainteresowaÄ: Ranking oczyszczaczy powietrza Jak wybraÄ oczyszczacz powietrza dla alergika? Jak nawilĹźyÄ powietrze w domu? Co to jest filtr HEPA?
By Muda Talks. Podcast o zrównoważeniu we wszystkich aspektach naszego życia prowadzony przez Anię Piętę. Rozmawiamy o tym, że inne podejście do naturalnych zasobów, polityki miasta, architektury, sposobu pracy, edukacji, jedzenia czy ubierania jest możliwe. Mniej znaczy lepiej a ciągły wzrost nie jest możliwy.